Tất cả về sỏi niệu quản bạn cần biết

Sỏi niệu quản thường do sỏi di chuyển từ thận rơi xuống, chúng gây bít tắc đường đi đi của nước tiểu. Do vậy nếu không được phát hiện, điều trị sớm sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm làm mất chức năng của thận. Hãy cùng tìm hiểu về biểu hiện, nguyên nhân, cách điều trị của sỏi niệu quản và lưu ý cách phòng tránh bệnh này nhé!

1. Sỏi niệu quản là gì? Các loại sỏi niệu quản thường gặp

Niệu quản là đường ống dẫn nước tiểu từ thận xuống bàng quang, có chiều dài khoảng 25cm. Càng xuống dưới đường kính niệu quán càng nhỏ, trung bình khoảng từ 2 đến 4mm.

Sỏi niệu quản là hậu quả của việc sỏi di chuyển từ thận xuống bàng quang, chúng bị mắc kẹt nằm trong ống niệu quản và gây cản trở dòng nước tiểu từ thận xuống bàng quang. Sỏi niệu quản có thể gây ra nhiều biến chứng bởi chúng làm tắc nghẽn khiến thận bị ứ đọng nước tiểu. Đây là bệnh hay gặp và nguy hiểm nhất trong các loại bệnh về sỏi đường tiết niệu.

Niệu quản có 3 vị trí hẹp sinh lý - những điểm này gây cản trở cho việc sỏi di chuyển xuống dưới và cũng là nơi thường hay gặp sỏi nhất:

• Vị trí niệu quản nằm phía trước động mạch chậu hay còn được gọi là Sỏi niệu quản 1⁄3 dưới
• Vị trí nối niệu quản và bàng quang hay còn được gọi là Sỏi niệu quản 1⁄3 giữa
• Vị trí nối thận và niệu quản hay còn được gọi là Sỏi niệu quản 1⁄3 trên

Các đoạn niệu quản, vị trí hẹp và dừng lại của sỏi

Để lựa chọn phương pháp thích hợp trong việc điều trị, ngoài phân chia các loại sỏi theo vị trí, người ta phân chia theo kích thước của sỏi:

Sỏi niệu quản 2mm (6F)

Sỏi niệu quản 10mm (30F)

Sỏi niệu quản 4mm (12F)

Sỏi niệu quản 4 - 6mm (12 – 18F)

Sỏi niệu quản 3 – 4mm (9-12F)

Sỏi niệu quản 1 – 5mm (3-15F)

2. Triệu chứng sỏi niệu quản thường gặp

Hãy chú ý những triệu chứng thường gặp ở bệnh sỏi niệu quản dưới đây:

Đau lưng, đau hông: những cơn đau từ thắt lưng kéo dài đến bụng dưới và thậm chí là cả khu vực bộ phận sinh dục sẽ là những dấu hiệu đầu tiên mà người bệnh nhận thấy. Bởi đây là là khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp cơn đau quặn thắt ở thận. Những cơn đau này có thể xuất hiện từng cơn hoặc kéo dài nhiều giờ do nước tiểu ứ đọng ở thận trong một thời gian dài làm suy giảm chức năng thận, tổn thương các tế bào thận.

Khó tiểu/ Tiểu buốt: người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc đi tiểu do sỏi cản trở dòng nước tiểu xuống bàng quang.

Nước tiểu bất thường như tiểu máu, tiểu ra sỏi hay nước tiểu đục, có mủ. Viên sỏi tiếp xúc với niêm mạc niệu quản sẽ gây tổn thương và đôi khi dẫn đến chảy máu khiến nước tiểu chuyển sang màu hồng hoặc đỏ. Trường hợp sỏi gây nhiễm trùng đường tiết niệu, nước tiểu sẽ bị đục, có váng và gây mùi hôi.

Sốt cao: sỏi gây nhiều tổn thương dẫn đến nhiễm trùng niêm mạc niệu quản và thận bị nhiễm trùng làm người bệnh cơn sốt cao kèm theo cảm giác ớn lạnh.

Buồn nôn: sỏi có kích thước lớn sẽ chèn ép lên những dây thần kinh liên kết đến hệ tiêu hóa, dẫn đến những triệu chứng như buồn nôn hoặc khó tiêu.

3. Nguyên nhân bệnh Sỏi niệu quản

Các nguyên nhân phổ biến gây sỏi niệu quản:

Sỏi thận: 80% người bị bệnh sỏi niệu quản do sỏi từ thận rơi xuống.

Dị dạng niệu quản làm tăng yếu tố nguy cơ làm ứ đọng nước tiểu dẫn tới lắng đọng tinh thể kết tụ thành sỏi niệu quản tại chỗ. một số dị dạng niệu quản thường gặp như  niệu quản sau tĩnh mạch chủ, niệu quản phình to, niệu quản tách đôi...

Nước tiểu bị bão hòa về muối canxi: do tăng hấp thu canxi ở ruột hoặc tăng tái hấp thu canxi ở ống thận. 

Nước tiểu bị bão hòa về oxalat: điều này xảy ra khi bị ngộ độc vitamin C hoặc ăn thức ăn chứa nhiều oxalat.

Giảm citrat niệu

Tổn thương niệu quản do các phẫu thuật, thủ thuật khác gây nên.

Hậu quả của các bệnh lý khác như: bệnh gout, bệnh tuyến giáp,lao, giang mai

Canxi máu tăng: lượng canxi trong máu tăng tác động đến canxi niệu cũng tăng

Thói quen ăn uống: uống ít nước cộng với môi trường sống nóng bức cũng là nguy cơ gây sỏi niệu

4. Sỏi niệu quản có thể gây nên những biến chứng gì?

Nếu không được điều trị sớm sỏi niệu quản có thể gây ra các biến chứng:

• Suy thận cấp: khi sỏi gây tắc hoàn toàn đường niệu quản dẫn đến vô niệu
• Suy thận mạn: các tế bào thận tổn thương không phục hồi khi viêm đường tiết niệu xảy ra kéo dài

Viêm nhiễm khuẩn đường tiết niệu: xảy ra khi viên sỏi di chuyển làm tổn thương niêm mạc niệu quản tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển

Giãn đài bể thận: gây ra do ứ nước tại thận, sỏi chặn đường nước tiểu đi qua, nước tiểu không xuống được bàng quang để đào thải ra ngoài làm ảnh hưởng tới chức năng thận.

5. Các kỹ thuật Chẩn đoán sỏi niệu quản

Xét nghiệm nước tiểu và máu: Đường tiết niệu bị nhiễm trùng có thể gây albumin trong nước tiểu. Việc xét nghiệm nước tiểu cho kết quả nhiều hồng cầu, có thể có bạch cầu và vi trùng. Xét nghiệm máu giúp bác sĩ theo dõi chức năng thận, đánh giá tình trạng nhiễm trùng xem liệu có quá nhiều canxi hoặc axit uric trong máu hay không.

Chụp X - quang: cho phép xác định vị trí, kích thước và hình dáng của sỏi trong đường tiết niệu. Tùy vào từng tình trạng bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh chụp x - quang bộ niệu không chuẩn bị đối với những trường hợp nhẹ có khả năng đào thải tự nhiên hoặc chụp X-quang hệ niệu có cản quang (UIV) khi phải điều trị can thiệp bằng phương pháp phẫu thuật.

Siêu âm ổ bụng: Tuy không mô tả được vị trí của sỏi nhưng siêu âm giúp bác sĩ quan sát sỏi niệu quản và tình trạng thận bị ứ nước, đặc biệt là sỏi kém cản quang.

Chụp CT được áp dụng để xác định được sỏi niệu quản và mức độ tắc nghẽn, cũng như đánh giá được chức năng thận.

Ngoài ra, trước kia khi chụp CT chưa phổ biến rộng rãi, người ta sử dụng kỹ thuật chụp niệu quản - bể thận ngược dòng (UPR). Kỹ thuật này có tính xâm hại và có thể đưa vi khuẩn từ niệu đạo lên đường tiểu trên đã được thay thế bằng chụp CT.

6. Phương pháp Điều trị sỏi niệu quản

Phụ thuộc vào từng loại sỏi, kích thước sỏi, vị trí sỏi, các biến chứng đi kèm hay sức khỏe người bệnh mà phác đồ điều trị cũng như phương pháp bác sĩ sẽ có chỉ địnhkhác nhau.

Đối với sỏi đã di chuyển xuống thấp, chưa gây biến chứng gì:

Điều trị nội khoa khi sỏi kích thước nhỏ < 5mm bằng thuốc chống viêm giảm đau, giãn cơ trơn, kháng sinh

Sử dụng thuốc giảm đau

Điều trị can thiệp

Đối với sỏi to, không di chuyển và đã gây biến chứng

Nội soi niệu quản (Ureteroscopy)

Nội soi tán sỏi qua da (Standard PCNL)

Nội soi tán sỏi qua da tối thiểu (Mini PCNL)

Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL).

Các kỹ thuật trên đều là những kỹ thuật mới, an toàn và ít xâm lấn. Tuy nhiên, có nhiều trường hợp bác sĩ cần phải phẫu thuật mổ lấy sỏi do sỏi lớn gây giãn đài bể thận niệu quản.

7. Phòng ngừa bệnh Sỏi niệu quản

Để giảm thiểu tối đa khả nang bị sỏi niệu quản, phòng tránh ngay từ bây giờ bằng các cách sau:

Cung cấp đủ nước cho cơ thể: Điều quan trọng nhất trong việc phòng ngừa tất cả các bệnh về sỏi là uống nhiều nước. Bạn nên uống đủ 2,5 lít nước mỗi ngày, đặc biệt những người có tiền sử sỏi thận. Bổ sung lượng nước cần thiết sẽ hỗ trợ rất nhiều cho quá trình đào thải và hệ thống tiết niệu. Quan sát nước tiểu của mình, nếu chúng có màu vàng nhạt tức là bạn đã uống đủ nước.

Bổ sung chất xơ và vitamin: bằng cách ăn nhiều trái cây và rau củ

Bổ sung lượng canxi vừa đủ: hãy cẩn thận vì canxi có thể làm tăng nguy cơ bị sỏi thận. Bạn không nên vượt quá hàm lượng 800-1200mg canxi cho cơ thể mỗi ngày để hạn chế khả năng tạo sỏi trong thận hoặc niệu quản.

Thêm vào đó, hạn chế những thực phẩm như các loại đậu, cà chua, cà rốt, cà tím, khoai lang, quả bí,… vì chúng chứa canxi oxalat

Giảm nguồn đạm động vật: bạn nên cung cấp protein cho cơ thể thông qua các loại hạt, trứng, sữa,… thay vì sử dụng những loại thịt đỏ và nội tạng động vật.

Giảm lượng muối ăn: không ăn quá 2.3g muối mỗi ngày sẽ giúp ích rất nhiều cho thận của bạn và phòng tránh sỏi niệu quản 1/3 giữa.

Không sử dụng chất kích thích: tránh xa những chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá… chúng là những nguyên nhân gây rất nhiều vấn đề về sức khỏe chứ không chỉ sỏi ở niệu quản.

Kiểm soát cân nặng: hãy đảm bảo duy trì cơ thể ở trạng thái linh hoạt, khỏe khoắn với chỉ số BMI ở mức cho phép bởi vì thừa cân cũng là một trong những nguyên thường gặp gây sỏi.

Với những ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe và cuộc sống do sỏi tiết niệu gây ra, bạn nên tìm đến bác sĩ chuyên môn để được tư vấn, phát hiện điều trị sớm nhất. Hy vọng những thông tin mà bệnh viện 16A Hà Đông chia sẻ trên có thể giúp bạn nhận biết dấu hiệu sỏi niệu quả và phòng tránh nó ngay từ bây giờ nhé.